تاثیر زمان برداشت بر ویژگیهای کمی و کیفی و اثرات ضد قارچی اسانس گیاه نوروزک (salvia leriifolia bench.) در رویشگاه طبیعی و گلخانه

چکیده گیاه نوروزک با نام علمیsalvia leriifolia bench.، از تیره نعناع و بومی استان های خراسان و سمنان می باشد.این گیاه واجد خواص دارویی با ارزش متعددی از جمله خاصیت آنتی اکسیدان، ضد باکتری و ضد قارچی، ضد دیابت و ضد درد است. این تحقیق به منظور تعیین ویژگی های کمی و کیفی اسانس نوروزک در مراحل مختلف رشد در رویشگاه طبیعی و گلخانه بررسی و فعالیت ضد قارچی اسانس این گیاه روی قارچ هایbotrytis cinera، aspergillus niger، penicillium expansumدر قالب 4 آزمایش جداگانه در شرایط درون شیشه ای در طول سالهای 1390 و 1391 انجام گردید. برای جداسازی اسانس به منظور بررسی کمیت، کیفیت و نیز اثرات قارچکشی آن، برگهای گیاه درمرحله رشد رویشی (مرحله 1)، مرحله گلدهی (مرحله 2) و مرحله رسیدگی بذر (مرحله 3) از رویشگاه های طبیعی در منطقه آبخوان سبزوار واقع در استان خراسان رضوی و نیز از بذرهای کشت شده در گلدان در شرایط گلخانه ای در گلخانه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشگاه ارومیه، در مرحله رشد رویشی جمع آوری و خشک گردید.اسانس نمونه ها به روش تقطیر با آب استخراج و توسط دستگاه gc و gc/ms مورد آنالیز قرار گرفت نتایج بررسی تغییرات درصد اسانس قسمت های مختلف گیاه نوروزک در مراحل مختلف رشدی در رویشگاه و گلخانه نشان داد که بیشترین مقدار اسانس مربوط به سرشاخه گلدار در رویشگاه به میزان (11/1%) و کمترین مقدار آن مربوط به برگ در مرحله قبل از گلدهی در رویشگاه به میزان (04/0%)می باشد. همچنین نتایج آنالیز اسانس مراحل مختلف رشد نشان داد که ترکیبات لدوم کامفور(02/10%)، آلفا کادینول(37/9%) و بتا پینن(58/8%) در مرحله قبل از گلدهی در رویشگاه، لدوم کامفور(85/23%)، بتا پینن (08/10%) و 1و8-سینئول (04/9%) در مرحله گلدهی در رویشگاه، 1و8-سینئول (36/20%)، آلفا پینن (94/16%) و بتا پینن (89/15%) در مرحله رسیدگی بذر در رویشگاه و لدوم کامفور (07/22%)، 1و8-سینئول (01/9%) و بتا پینن (94/8%) در مرحله قبل از گلدهی در گلخانه بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند. نتایج تجزیه های آماری اثرات قارچ کشی اسانس ها نشان داد که در مورد هر سه قارچ، اثرات مربوط به نوع اسانس، غلظت اسانس و بر هم کنش نوع اسانس در غلظت اسانس برمیزان بازداری از رشد میسیلیومی قارچ ها معنی دار بوده است. بررسی نتایج مقایسه میانگین ها نشان می دهد که در هر سه قارچ مورد آزمایش، با افزایش غلظت اسانس به کار رفته میزان فعالیت ضد قارچی اسانس ها افزایش یافته است، به طوری که غلظت های 2500 و 3000 میکرو لیتر در لیتر از اسانس مرحله قبل از گلدهی (رویشگاه) و رسیدگی بذر از رشد میسیلیومی در قارچ b. cinera به طور کامل جلوگیری نمودند. ضمن اینکه نتایج نشان داد تاثیر اسانس ها روی گونه فوق الذکر اثر قارچ ایستایی بوده است. واژگانکلیدی: نوروزک، تیره نعناع،botrytis cinera، aspergillus niger، penicillium expansum،gc/ms